Μέσα στον κοινωνικό επιταχυντή της πανδημίας, το burnout έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Μπορούμε να το προλάβουμε πριν να είναι αργά.
Τον τελευταίο σχεδόν ένα χρόνο ζούμε μια κατάσταση που θα την χαρακτηρίζαμε “μια φορά στα 100 χρόνια”. Ίσως το μεγαλύτερο κοινωνικό πείραμα, ένας επιταχυντής που σπρώχνει στα άκρα τους περισσότερους τομείς της ζωής μας. Μέσα από αυτόν τον “επιταχυντή” άλλα πράγματα μεγαλώνουν, άλλα χάνουν το νόημα τους, άλλα παραμένουν σταθερά και άλλα αποκτούν σημασία. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η επιστημονική γνώση σε τομείς όπως η υγεία, η κοινωνιολογία, η οικονομία, η ψυχολογία κάνει άλματα. Κι όλα αυτά μαζί συνθέτουν και το business που κάνει τα δικά του άλματα, εμφανή ή πιο undercover. 😉
Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι των επιχειρήσεων που αναφέρουν ότι τους τελευταίους μήνες έχουν γίνει αλλαγές ετών. Ένας από αυτούς ο Satya Nadella (Microsoft): “Είδαμε 2 χρόνια ψηφιακού μετασχηματισμού μέσα σε 2 μήνες” και ο Paul Daugherty (Accenture): “3 χρόνια ψηφιακού και πολιτισμικού μετασχηματισμού σε 3 μήνες”. Ενώ και η McKinsey στο παρακάτω γράφημα μας δείχνει την επιτάχυνση σε διάφορα μέρη του πλανήτη.
Για να ευλογήσουμε τα γένια μας, κι εμείς έχουμε αναφερθεί λίγο καιρό πριν στο digital transformation ή το Business Transformation through people με τον Δημήτρη Διαμαντή.
Είναι αυτός ο ρυθμός διατηρήσιμος; Ποιο είναι το τίμημα για τις επιχειρήσεις;
Προφανώς, όλες αυτές οι μεγάλες αλλαγές δεν έγιναν από μόνες τους, αλλά μέσα από τη δουλειά μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων. Πολλοί από αυτούς για να μπορέσουν να απαντήσουν στη ταχύτητα των αλλαγών “ζουν μέσα στη δουλειά τους”. Πρόσφατη έρευνα στις ΗΠΑ ανάμεσα σε εργαζομένους έδειξε αύξηση της κούρασης και του άγχους κατά 102% από το ξεκίνημα της πανδημίας. 85% αναφέρουν μείωση της προσωπικής τους ευεξίας (well-being) με τους μισούς να αναφέρονται σε θέματα ψυχικής υγείας. Είναι μόνο τα εργασιακά η αιτία; Σίγουρα όχι, για όσους ενδιαφέρονται να δουν περισσότερα όλοι οι λόγοι αναλύονται εδώ.
Tο πιο εντυπωσιακό έρχεται από την έρευνα της KPMG που αναφέρει ότι ο νούμερο 1 κίνδυνος για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων μετά την πανδημία είναι αυτή τη στιγμή η διαρροή ταλέντου ή αλλιώς στελεχών.
Ποια είναι τα σημάδια ενός burnout και ποιες οι πιθανές αιτίες;
Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο “burnout” ήταν ο Herbert Freudenberger το 1974 στο βιβλίο του, Burnout: The High Cost of High Achievement. Ο ορισμός που έδωσε στην επαγγελματική εξάντληση (burnout) είναι η εξαφάνιση κάθε κινήτρου όταν η αφοσίωση κάποιου σε ένα σκοπό ή σχέση δεν αποδίδει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι συνδέεται με ένα χρόνιο στρες του οποίου οι αιτίες δεν είναι αμιγώς συνδεδεμένες με τη δουλειά. Σε κάθε περίπτωση ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το 2019 κατέταξε το burnout στην επίσημη λίστα ασθενειών σαν επαγγελματικό φαινόμενο, όχι σαν ιατρική κατάσταση. Οι 3 βασικότερες κατηγορίες συμπτωμάτων είναι:
- Εξάντληση. Αυτή μπορεί να πάρει τη μορφή σωματικής ή ψυχικής εξάντλησης. Συνήθως τα άτομα έχουν πονοκεφάλους, πόνο στο στομάχι κι έλλειψη ενέργειας.
- Κυνισμός κι απαισιοδοξία. Συνήθως τα άτομα νιώθουν ότι η δουλειά τους προκαλεί άγχος και απογοήτευση. Έχουν αρνητική στάση για τις εργασιακές τους συνθήκες και τους συναδέλφους τους που πολλές φορές εκδηλώνονται.
- Αισθήματα μειωμένης επαγγελματικής ικανότητας. Ο γενικότερος αυτός “αρνητισμός” επηρεάζει σημαντικά την απόδοση αυτών των ατόμων τα οποία δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και να είναι δημιουργικά.
Οι παράγοντες που αυξάνουν τώρα τον κίνδυνο εκδήλωσης είναι αρκετοί, οι σημαντικότεροι εκ των οποίων είναι:
- Ο μη διατηρήσιμος φόρτος εργασίας
- Η αίσθηση ότι έχει χαθεί ο έλεγχος
- Μη αναγνώριση
- Μη ύπαρξη υποστηρικτικού περιβάλλοντος
- Έλλειψη αξιοκρατίας
- Μη ύπαρξη καλής επικοινωνίας και σαφήνειας για τα προσδοκώμενα αποτελέσματα
Τι μπορούν να αλλάξουν οι επιχειρήσεις;
Πολλές φορές μέχρι τώρα όταν κάποιος εργαζόμενος παρουσίαζε συμπτώματα burnout, του/της πρότειναν να προσέχει λίγο περισσότερο τον εαυτό του. Λίγο περισσότερη γυμναστική, ξεκούραση, γιόγκα, βόλτα στη φύση κλπ. Λέμε δηλαδή ότι για όλα τα παραπάνω οργανωσιακά θέματα μέσα σε μια επιχείρηση πρέπει να αλλάξει μόνο ο εργαζόμενος, κι όχι η επιχείρηση. Προφανώς δεν μπορεί να είναι έτσι, ειδικά αν το φαινόμενο είναι επαναλαμβανόμενο. Εμείς από τη δική μας πλευρά όμως θα εστιάσουμε στο τι πρέπει να αλλάξει μια επιχείρηση. Το τι χρειάζεται να κάνει ο καθένας για/με τον εαυτό του δεν είναι μέσα στο δικό μας επιστημονικό πεδίο.
Φυσικά, αξίζει να ακούσετε το επεισόδιο μας με το Thrive Global Greece και την Κατερίνα Τριβιζά όπου μιλάμε για την Ευεξία στις επιχειρήσεις.
Κάποια tips που μπορούμε να προτείνουμε είναι τα παρακάτω:
Διαχειρίσιμος φόρτος εργασίας.
Το να αλλάξουν οι προτεραιότητες μέσα σ’ ένα περιβάλλον που όλα αλλάζουν γρήγορα είναι το μόνο φυσιολογικό. Το να μην επικοινωνούνται σαφώς ποιες είναι οι καινούργιες προτεραιότητες όμως, δημιουργεί μόνο σύγχυση. Το να μπαίνουν μερικές ακόμα πάνω από τις υπάρχουσες, επίσης δεν λειτουργεί. Μάλλον είναι μια άμεση παραδοχή ότι δεν υπάρχουν προτεραιότητες. Μετά γίνεται πράξη η διδακτική ιστορία του Χότζα “Πάνω που έμαθα το γάιδαρο να μην τρώει, ψόφησε!”.
Managers με ενσυναίσθηση.
Η ενσυναίσθηση (empathy) έχει αναχθεί τα τελευταία χρόνια σε καθοριστικό παράγοντα ηγεσίας. Έχει αποδειχθεί ότι η επικοινωνία με ενσυναίσθηση αυξάνει την εργασιακή ικανοποίηση, μειώνει τις περιπτώσεις burnout και σχετίζεται με την συνολική ευεξία. Τρία είναι τα βασικότερα της χαρακτηριστικά: παραμερισμός των προσωπικών προκαταλήψεων, ενεργή ακρόαση και δράση.
Περιβάλλον ασφάλειας.
Ένα περιβάλλον δηλαδή στο οποίο μπορεί κάποιος ανοιχτά να μιλήσει για ένα θέμα που αντιμετωπίζει. Ένα δίχτυ ασφαλείας μέσα στον οργανισμό που γίνεται πιο εμφανές κατά τη διαχείριση δύσκολων καταστάσεων. Όπως π.χ. κάποιο λάθος και ο τρόπος αντιμετώπισης του, ιδανικά εστιάζουμε αρχικά στη λύση και μετά στο να μάθουμε συλλογικά από αυτό το λάθος. Μόνο σε ένα τέτοιο κλίμα μπορεί κάποιος να μιλήσει ανοιχτά και για πιο ευαίσθητα προσωπικά του ζητήματα.
Αίσθηση ενός κοινού σκοπού και οράματος.
Ένας άνθρωπος που ξέρει για ποιο λόγο τρέχει και δεν τρέχει σαν το ποντίκι στη ρόδα, μπορεί να βρει μια επιπλέον δύναμη να προσπαθήσει περισσότερο. Αυτός ο σκοπός και όραμα προφανώς δεν πρέπει να είναι στο χαρτί ή σε ένα τοίχο αλλά πρέπει να αντανακλάται σε κάτι πραγματικό, σε κάτι καθημερινό. Κάτι ουσιώδες όχι μόνο για τη διοίκηση μια εταιρίας, αλλά για όλους τους εργαζομένους της. Η ύπαρξη σκοπού και οράματος πάντως δεν μπορεί να είναι άλλοθι για μακροχρόνια καταπόνηση.
Αλλαγή στο κοινωνικό πρότυπο
Προφανώς ένα τόσο ευρύ θέμα, έχει και άλλες μεγαλύτερες διαστάσεις σε σχέση με το τι θεωρεί μια κοινωνία στον ευρύτερο πυρήνα της, ως επιτυχία. Ένα από τα πολλά ψεύτικα πρότυπα των τελευταίων δεκαετιών είναι ο επιχειρηματίας ή το στέλεχος επιχειρήσεων που ξεκινάει τη μέρα του στις 6 το πρωί και τελειώνει κάπου στις 8 το βράδυ. Αν ο πρωταγωνιστής έχει οικογένεια, η χιλιοπαιγμένη αυτή σκηνή του αμερικανικού κινηματογράφου καταλήγει σε ένα οικογενειακό τραπέζι. Αν πάλι είναι εργένης/ισσα η σκηνή είναι σ’ ένα μπαρ με ένα ποτό ή φαγητό μπροστά από την τηλεόραση με πεταμένα τα παπούτσια κάπου στο δωμάτιο. Αυτή η κινηματογραφική “αμερικανιά” όμως φωτίζει μια πλευρά της ζωής του πρωταγωνιστή και υποσυνείδητα πασπαλίζει αυτή την εργασιομανία με χρυσόσκονη. Αυτήν την έλλειψη ύπνου, καλής διατροφής, άσκησης, χαλάρωσης και χρόνου με φίλους ή την οικογένεια πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσουμε να την χειροκροτούμε, έστω και undercover.
Μια εργασία που κινείται για αρκετό χρονικό διάστημα σε ρυθμούς πρωί-βραδύ και δεν αφήνει περιθώρια και για άλλα πράγματα καταστρέφει κάθε άνθρωπο. Αργά ή γρήγορα επηρεάζει όλους τους ανθρώπους, κι όχι μόνο τους “αδύναμους”. Σε άλλους θα βγάλει νεύρα, σε άλλους μελαγχολία, σε άλλους δυσκολίες στον ύπνο, στην κοινωνικότητα, ψυχοσωματικές ασθένειες κλπ. Αυτά τα ξέρουν καλύτερα οι ψυχολόγοι, οι ψυχίατροι και οι φαρμακευτικές εταιρίες που είδαν αύξηση 34% στις πωλήσεις ηρεμιστικών τον τελευταίο χρόνο για πάσης φύσεως λόγους.
Ας κρατήσουμε ένα πράγμα από τον επιταχυντή, ότι η ψυχική μας υγεία είναι εξίσου σημαντική με την σωματική.
Εις το επανιδείν.
